Ritme is goed je krachten verdelen

Over ritme en tempo 

‘Lees al je zinnen hardop voor, op de maat’ lees ik in Schrijven Magazine. ‘Soms wil je te veel mooie zinnen en beelden in je boek stoppen, maar zit dat het ritme van de tekst in de weg.

Ritme in een tekst, lange tijd vond ik het maar een wat vaag begrip. Ja, ritme in muziek, dat begrijp ik, maar in een boek?

Tijdens het lezen van Nora van Colm Tóibín werd het me ineens duidelijk. Dat is dus ritme in een boek! Ik luisterde naar een interview met de schrijver en een mooie cadans aanbrengen in zijn zinnen is precies wat hij beoogt. Dat is hem uitstekend gelukt.

Hoe krijg je een goed ritme in je verhaal en wat is het eigenlijk?

In het boek Schrijven is ritme lees ik dat je ritme ook tempo kunt noemen: ‘het tempo van de vertelling, het tempo waarin een personage zich uit, het tempo van beweging die door alles heen loopt. Als je hardloopt en een lange afstand moet overbruggen, dan is het van groot belang je krachten te verdelen. Deze opbouw is een kwestie van ritme. Dezelfde krachtenverdeling zit ook in proza. Je voert de lezer ergens heen en dan kun je afvragen of het zinnig is zoiets meteen al op topsnelheid te doen.’

Deze vergelijking begrijp ik. Als enthousiaste hardloper heb ik vaak genoeg ervaren hoe kapot je kunt gaan als je te hard van start gaat. Dan worden die laatste kilometers enorm afzien en is de lol er wel van af.

Dus het gaat over tempo.

Verderop lees ik: ‘Er is een wezenlijk verschil tussen structuur en ritme. De structuur is het bouwwerk, het ritme beweegt zich daardoorheen en dient de structuur, terwijl het die tegelijkertijd onzichtbaar maakt. Je moet de structuur immers niet zíén, maar beleven.’

Structuur aanbrengen in een verhaal, daar krijg ik vaak vragen over als schrijfcoach en dat is een concreet onderwerp waar ik goed bij kan helpen.

Het ritme dient die structuur dus.

Tóibín: ‘Er zit geen luide kleur of hard geluid in. Het boek heeft een erg grijs ritme. Ik wilde dat ritme gebruiken om de lezer naar binnen te trekken, de aandacht vast te houden met detail en schaduw. Heel kleine dingen.’

Ritme gaat dus ook over de lezer geboeid houden en hem meeslepen in het verhaal.

Tóibín: ‘Als ritme goed is toegepast, voelt de tekst vloeiend.’

Wat ritme kan doen, valt ook de Volkskrant op: ‘Het knapste aan Colm Tóibíns roman Nora is misschien wel hoe hij bijna 400 pagina’s lang telkens de mogelijkheid om een plot te ontwikkelen negeert en toch een boek heeft geschreven dat je als lezer niet loslaat.’

06-jul-2020

Bron: Schrijven Magazine (04 2018, pag. 12, 13)
Bron: Schrijven is ritme van Thomas Verbogt (2009)
Bron: Hebban, interview Colm Tóibín: ‘Dood en rouw staan in mijn DNA geschreven’ (05-04-2016)

Boek: Nora van Colm Tóibín